Sytuacja kryzysowa a system wsparcia społecznego

Chiński ideogram kryzysu

Tak długo, jak sami nie potrzebujemy pomocy, bądź nie znajdujemy się w sytuacji zagrożenia, możemy nie zauważać, ile pomocy otrzymujemy od innych. Możemy nie wiedzieć, że wśród nas są ludzie, którzy udzielą nam pomocy w sytuacji dla nas trudnej (ale również dopiero w trudnej sytuacji możemy przekonać się, że ludzie od których oczekiwalibyśmy pomocy, nie udzielą nam jej wcale…)
Kryzys czyli stan dezorganizacji, w którym człowiek staje w obliczu zniweczenia ważnych celów życiowych lub głębokiego zaburzenia swego cyklu życiowego i metod radzenia sobie z czynnikami stresu. Odnosi się do trudności przeżywanych w związku z zaburzeniem, a nie do samego zaburzenia. Stan przerażenia, lęku, zagubienia, bezradności, poczucia nieodwracalnej straty i bezsilności w obliczu chaosu.

 System społecznego wsparcia to ludzie i instytucje, które mogą służyć realną pomocą w zwykłych warunkach życia i w sytuacji psychologicznego i psychospołecznego kryzysu.

Cechą charakterystyczną naturalnego systemu wsparcia jest otwarcie na pomoc, zdolność do współpracy, troska o dobro innych, uznawanie bliskich za wartość własnego życia, za wartość tak znaczącą, że dba się i walczy o dobro bliskich, ich stan i zachowanie związków z nimi.

Nieobecność systemu wsparcia, a więc skrajna samotność czy wyobcowanie z grup społecznych  może być zagrożeniem dla życia człowieka. Odkrycie pustki w sytuacji kryzysu i przekonanie, że na bliskich nie ma co liczyć, zmusza osobę w kryzysie do bezwzględnego oparcia się na własnych możliwościach działania, a to często nie jest możliwe ze względu na jej stan psychiczny. Osoby w kryzysie przeżywają lęk, bezradność, utratę nadziei, zachowują się biernie, ulegle, bądź są agresywne, pobudzone, niezdolne do skupienia uwagi na rozmówcy i rozmowie.
            Kluczowym momentem jest dotarcie do rzeczywistego źródła kryzysu – często nie jest nim to, co początkowo klient uważa za przyczynę swoich trudności. Znalezienie rzeczywistej przyczyny (choć zwykle trudne i czasochłonne) jest warunkiem skutecznej współpracy z klientem.
            Wiele osób żyje przez wiele lat w przekonaniu, że są wokół ludzie, którzy mogą w każdej chwili przyjść im z pomocą. Nigdy nie sprawdzają czy ta pomoc jest możliwa i czują się społecznie zabezpieczeni. Żyją i działają, opierając się na wyimaginowanym systemie społecznego wsparcia, chociaż wsparcie to w rzeczywistości nie istnieje… Niebezpieczeństwem takiej sytuacji jest odkrycie braku możliwości realnej pomocy w sytuacji kryzysu. Samo to odkrycie może stać się źródłem poważnego psychicznego załamania.
            Stwierdzono, że ludzie najbardziej oczekują wsparcia emocjonalnego. Pozytywna relacja wsparcia jest tym większa, im bardziej to wsparcie jest oczekiwane i trafne. Doniosła jest informacja zwrotna, że uczucia te są rozumiane i akceptowane. Możliwość odreagowania emocji zmniejsza ich intensywność, zwiększa realistyczną ocenę własnej sytuacji, pozwala uzyskać akceptację i zrozumienie ze strony otoczenia.
            Dla osoby będącej w sytuacji kryzysu psychologicznego czy psychospołecznego wymienione aspekty niejednokrotnie stają się bazą dzięki której mają szansę na szybsze i skuteczniejsze uporanie się z zaistniałymi problemami.

Oprac. Małgorzata Podniesińska, psycholog

Źródło: Badura-Madej, W. (1999). Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Poradnik dla pracowników socjalnych. Katowice: „Śląsk”.